Dil-Konuşma ve İletişim Güçlüğü

İLETİŞİM BOZUKLUKLARI

Dil Bozukluğu

  1. Aşağıdakilerle belirli, dili kavrama ya da kullanma yetersizliklerine bağlı, değişik biçimleriyle (sözcük bilgisi ve kullanımı bağlamında) dili öğrenme ve kullanmayla ilgili süregiden güçlükler:
  • Sözcük dağarcığının azlığı (sözcük bilgisi ve kullanımı bağlamında).
  • Cümle yapılarının sınırlılığı (sözcükleri ve sözcük eklerini, dilbilgisi kurallarına göre cümle oluşturmak üzere yan yana getirme yeterliği bağlamında).
  • Söylem bozuklukları (bir konuyu ya da bir dizi olayı anlatırken ya da bir konuşma sırasında sözcük dağarcığını kullanma ve cümleleri birbirine bağlama yeterliği bağlamında).
  1. Dil yeterlikleri, yaşına göre beklenenden önemli ölçüde ve nicel olarak daha düşüktür ve etkin iletişimde, toplumsal katılımda, okul ya da iş başarısında, tek tek ya da bir arada, işlevsel kısıtlılığa neden olur.
  2. Belirtiler erken gelişim evresinde başlamıştır.

Konuşma Sesi Bozukluğu

  1. Konuşmanın anlaşılabilirliğini bozan ya da iletilerin sözel olarak aktarılmasını engelleyen, konuşma sesi çıkarmada süregiden bir güçlük.
  2. Bu bozukluk, etkin iletişimde kısıtlılıklara neden olarak toplumsal katılımı, okul ya ada iş başarısını, tek tek ya da bir arada, engeller.
  3. Belirtiler erken gelişim evresinde başlamıştır.

Çocuklukta Başlayan Akıcılık Bozukluğu (Kekeleme)

  1. Kişinin yaşı ve dil becerileri açısından uygun olmayan, zamanla geçmeyen ve aşağıdakilerden birinin (ya da daha çoğunun) sık sık ve belirgin bir biçimde ortaya çıkması ile belirli, konuşmanın olağan akıcılığında ve zamanlama örüntüsünde bozukluklar:
  • Ses ya da seslem (hece) yinelemeleri.
  • Ünsüz ve ünlü ses uzatmaları.
  • Kırık sözcükler (örn. sözcüğün içinde ara verme)
  • Sesli ya da sessiz duraklama (konuşma sırasında doldurulan ya da doldurulmayan ara vermeler).
  • Dolambaçlı konuşma (sorunlu sözcükleri kullanmamak için yerine başka sözcük kullanma).
  • Sözcükler büyük bir gerginlikle çıkartılır.
  • Tek seslemli (heceli) tam sözcük yinelemeleri ( örn. “ben-ben-ben-ben onu görüyorum”).
  1. Bu bozukluk, konuşmayla ilgili kaygıya neden olur ya da etkin iletişimde, toplumsal katılımda, okul ya da iş başarısında, tek tek ya da bir arada, kısıtlılıklara neden olur.
  2. Belirtiler erken gelişim evresinde başlamıştır. (Daha sonra başlayan olgulara erişkinlikte başlayan akıcılık bozukluğu tanısı konur.)

TOPLUMSAL İLETİŞİM BOZUKLUĞU

  1. Aşağıdakilerden tümü ile kendini gösteren, sözel ve sözel olmayan iletişimin toplumsal kullanımında süregiden güçlükler:
  • Toplumsal bağlamda uyumsuz olacak biçimde, selamlama ve bilgi paylaşımı gibi toplumsal amaçlı iletişimde eksiklikler.
  • Sınıfta, sokakta (oyun alanında) olduğundan daha değişik konuşma, çocuğa karşı, bir büyüğe karşı olduğundan daha değişik konuşma ve biçimsel dil kullanmaktan kaçınma gibi, içinde bulunulan durumla ya da dinleyen kişinin gereksinimleriyle eşleşecek biçimde iletişim biçimini değiştirme yeterliğinde bozukluk.
  • Sırayla konuşma, yanlış anlaşıldığında yeniden söyleme ve etkileşimi düzenlemek için sözel ve sözel olmayan simgeleri nasıl kullanacağını bilme gibi konuşmanın ve anlatmanın kurallarına uymakta güçlükler.
  • Açıkça söylenmeyeni (örn. çıkarımda bulunma) ve dilin dolaylı ya da değişmeceli (mecazi) anlatımlarını (örn. deyimler, gülmece, eğretileme, değişik anlama gelme) anlamakta güçlükler.
  1. Bu eksiklikler, etkin iletişimde, toplumsal katılımda, toplumsal ilişkilerde, okul ya da iş başarısında, tek tek ya da bir arada, işlevsel kısıtlılığa neden olur.
  2. Belirtiler erken gelişim evresinde başlamıştır (ancak toplumsal iletişim gereği sınırlı yeterliğin üzerine çıkana dek bu eksiklikler kendini tam göstermeyebilir).

TANIMLANMAMIŞ İLETİŞİM BOZUKLUĞU

Klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında işlevsellikte düşmeye neden olan, iletişim bozukluğunun belirti özelliklerinin baskın olduğu, ancak bunların iletişim bozukluğunun ve nörogelişimsel bozukluklar tanı kümesindeki herhangi birinin tanısı için tanı ölçütlerini tam karşılamadığı durumlarda bu kategori kullanılır. Tanımlanmamış iletişim bozukluğu kategorisi, iletişim bozukluğu ya da özgül bir nörogelişimsel bozukluk için tanı ölçütlerini karşılamamanın özel nedeni klinisyenlerce belirlenmek istenmediğinde ve daha özgül bir tanı koymak için yeterli bilgi olmadığı durumlarda kullanılır.

Kaynak: AMERİKAN PSİKİYATRİ BİRLİĞİ (DSM-5) TANI ÖLÇÜTLERİ BAŞVURU ELKİTABI’ ndan, çev. Köroğlu E, Hekimler Yayın Birliği, Ankara, 2014.